نگاهی به سیره سیاسی امام سجاد (ع)
تاریخ انتشار: ۷ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۲۰۲۷۵۳
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری آنا، هر یک از ائمه بزرگوار ما بنا به شرایط و موقعیت سیاسی و اجتماعی جامعه خود سیره و رفتار متفاوتی داشتند و طبق آن رفتار میکردند. امام سجاد (ع) نیز از قاعده مستثنی نبودند و سیره سیاسی خاصی داشتند که در ادامه نگاهی کوتاه به آن خواهیم داشت.
** ولادت امام سجاد (ع) و روایات مختلف درباره آندرباره تاریخ ولادت امام علی بن الحسین (علیه السلام) مورخان و سیرهنگاران نظرات مختلفی را مطرح کردهاند، برخی از آنان پنجم شعبان، برخی هفتم و برخی نهم شعبان و برخی نیمه جمادی الاول را روز ولادت آن حضرت میدانند، اما از سوی دیگر شیخ مفید در مسارالشیعه، نیمه جمادی الاولی را میلاد آن حضرت دانسته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
از سوی دیگر برخی از مورخان، سال ۳۸ و برخی سال ۳۶ و برخی دیگر سال ۳۷ قمری را سال تولد آن حضرت ذکر کردهاند که روز پنجم شعبان سال ۳۸ قمری در این میان معروف و مشهور است.
در مورد محل تولد حضرت سجاد علیه السلام نیز عموم علمای شیعه، مدینه را محل تولد ایشان میدانند، اما شیخ باقر شریف قرشی، معتقد است که محل تولد آن حضرت کوفه بوده است و دلیل آن را تولد حضرت سجاد در ایام حکومت جدشان حضرت علی (علیه السلام) عنوان کرده و معتقد است که امام حسین (علیه السلام) در آن زمان به همراه خانواده شان در کوفه زندگی میکردهاند.
اما از موضوع میلاد و شبهات موجود در این زمینه که بگذریم میرسیم به اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی و سیره آن حضرت که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
** نگاهی به اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام سجاد علیه السلامامام سجاد (ع) پس از شهادت امام حسین (ع)، درایام اسارت و در شرایط اختناق، امامت را به عهده گرفت واین شرایط سخت تا پایان امامت وی ادامه یافت.
امام سجاد (ع) در زمان حیات خود با شش خلیفه معاصر بود که هیچ یک بااهل بیت (علیهم السلام) مهر نورزیدند.
اسامی این خلفا به شرح زیر است:
یزید بن معاویه عبدالله بن زبیر معاویه بن یزید مروان بن حکم عبدالملک بن مروان ولیدبن عبدالملک ** بیاعتنایی امام سجاد (ع) به عبدالملکاز امام باقر (علیهالسلام) درباره ارتباط امام سجاد (ع) با عبدالملک نقل شده است که؛ عبدالملک بن مروان در حال طواف به گرد خانه خدا بود و حضرت علی بن حسین (علیهالسلام) در مقابل او در حال طواف بودند و هیچ به او التفات و توجهی نداشتند و عبدالملک نیز حضرت را با صورت نمیشناخت. چرا که پشت حضرت به او بوده و نمیتوانست بفهمد که این شخص طوافکننده، حضرت سجاد (علیهالسلام) است و در این زمان فریاد زد؛ این چه کسی است که در مقابل ما طواف میکند و هیچ به سوی ما توجه و التفاتی ندارد؟ به او گفته شد: این علی بن حسین (علیهالسلام) است.
عبدالملک با شنیدن این سخن در مکان خودش جلوس کرد و فرمان داد: او را برگردانید. مامورین حکومتی حضرت را برگردانیدند.
عبدالملک به حضرت گفت: ای علی بن حسین من که قاتل پدر تو نیستم پس چه عاملی تو را از آمدن به سوی من منع میکند؟
حضرت در جواب او فرمودند: قاتل پدر من با عملکرد خود دنیای پدرم را بر او فاسد و تباه نمود و پدرم به این خاطر آخرت او را بر او فاسد ساخت. حال اگر تو دوست داری به مانند او باشی پس باش. (فان احببت ان تکون کهو فکن). عبدالملک جواب داد: هرگز؛ و لکن به نزد ما بیا تا بدینوسیله به دنیای ما نائل گردی.
در این حال حضرت علی بن حسین (علیهالسلام) به روی زمین نشسته و ردای خود را پهن کردند و فرمودند: بار الها، به او حرمت و احترام اولیائت را نزد خودت نشان بده. در آن لحظه دفعتا ردای حضرت مملو از در گردید که نزدیک بود درخشش نور آن، چشمها را نابینا سازد؟! حضرت رو به عبدالملک کرده و فرمودند: کسی که حرمت او نزد پروردگارش این چنین است، آیا به دنیای تو نیاز دارد؟ بعد عرض کردند: بارالها اینها را بگیر که من حاجتی به آن ندارم!
بر اساس این سند عزت حضرت زینالعابدین (علیهالسلام) از یک سو و بیاعتنایی ایشان به راس قله حاکمیت اموی از سوی دیگر روشن است. جواب قاطع حضرت که اگر تو میخواهی مثل قاتل پدرم باشی، باش و بیان واقعیت عملکرد قاتلین حضرت سیدالشهداء (علیهالسلام) در آن جمع که علیالقاعده جمع کثیری از حجاج ناظر صحنه بودند، دلالت بر صلابت حضرت در برخورد با نظام سیاسی حاکم و بیان واقعیتهای موجود دارد.
اساسا برخورد متفکرانه حضرت با خلیفه اموی در آن جمع و بیاعتنایی به دستگاه حاکمه و نشان دادن جایگاه خود نزد خداوند به آنان، اینها همه حاکی از مواضع بلند سیاسی حضرت سجاد (علیهالسلام) است.
**سیره سیاسی امام سجاد علیه السلامبیشترین دوران امامت حضرت سجاد (ع) مصادف بود با دوران خلافت عبدالملک بن مروان که مدت ۲۱ سال طول کشید و با توجه به فضای سیاسی آن زمان که رعب و اختناق شدیدی در جامعه حکم فرما شده بود و با کنترل و تسلط شدیدی که حکومت جبار اموی برقرار ساخته بود، مسلّماً هرگونه جنبش و حرکت مسلّحانه، محکوم به شکست بود و لذا امام سجاد (ع) با تدبیری سنجیده کوشید احساسات سطحی مردم را مهار کند و سعی داشت تا ابتدا مقدمات لازم را فراهم آورد و عناصری صالح را برای شروع کاری بزرگ (تجدید حیات اسلام و بازآفرینی جامعه اسلامی) تأمین کند و جان خود و تعداد بسیار معدود یاران قابل اتکای خود را حراست نماید و میدان را در برابر حریف رها نکند و تا زنده است و تا از چشم جست وجوگر و هراسان دستگاه بنی امیّه پنهان است، به مبارزهای بی امان، ولی پنهان مشغول باشد و آن گاه ادامه این راه را که بی گمان به سرمنزل مقصود بسیار نزدیکتر بود، به امام پس از خود بسپارد.
امام سجاد (ع) با یک سلسله برنامههای ارشادی و فرهنگی و تربیتی، مبارزات غیر مستقیم خود را آغاز کرد و امامت را به صورت مخفی و با تقیّه و در زمانی دشوار عهده دار گردید.
بیشتر بخوانید: آیا امام سجاد (ع) قیام مختار را تأیید کرد؟ روایتی از امام سجاد؛ جایگاه بهشت متعلق به چه کسانی است؟ شیوههای تربیت کودک با تکیه بر صحیفه سجادیه نقش امام سجاد در زنده نگهداشتن قیام عاشورا امام سجاد (ع) در خطبه کوفه چه گفتند؟ +متن خطبه علم لدنی از بارزترین ویژگیهای امام سجاد (ع)
انتهای پیام/
منبع: آنا
کلیدواژه: شهادت امام سجاد ع امام سجاد ع امام سجاد علیه السلام علی بن حسین حضرت سجاد امام سجاد آن حضرت
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۲۰۲۷۵۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
هر صبح و شام در آستانه مقدسه رضوی قرآن تلاوت نمایند / نگاهی به شواهد تاریخی درباره پیشینه قرائت قرآن در حرم مطهر امام رضا(ع)
پنجشنبه گذشته به رسم دیرینه، جلسات سنتی قرآن کریم در یکی از شبستانهای مسجد گوهرشاد در قالب برنامه دارالحفاظ آغاز شد. در این جلسه که ساعت 4 صبح پنجشنبه 6اردیبهشت در مسجد گوهرشاد برگزار شد استاد سیدمرتضی سادات فاطمی به عنوان پیشکسوت و صدرالحفاظ آستان قدس رضوی دعوت شد تا استاد این جلسه سنتی قرآنی در حرم مطهر رضوی باشد. قرار زیبایی که بناست با حضور سایر اساتید پیشکسوت تکرار شود. به این بهانه مروری بر پیشینه برنامههای قرآنی حرم مطهر رضوی داریم.
قرائت قرآن در جوار بارگاه علی بن موسیالرضا(ع) سنتی به قدمت این صحن و سراست. نشان آن، قدیمیترین قرآن وقفی این آستان است. سنتی که طی قرنها به مرور شکل گرفت و به شکل مراسمی آیینی قد کشید. نشان به این نشان که در دوره صفوی حفاظ حرم مطهر دارای جایگاه ویژهای بودند و واقفان برای پایداری سنت تلاوت در حرم علی بن موسی الرضا(ع) وقفهای متعدد داشتند. یکی از این وقفها مربوط به خواجه علاءالدین حاجی در عهد شاه طهماسب اول صفوی است که به تاریخ 993 قمری وقف و بخشی از درآمد آن صرف تأمین هزینه تلاوت قرآن در حرم مطهر شده تا حفاظ هر صبح و شام در روضه متبرکه، قرآن تلاوت کنند. سنتی دیرین که تا امروز ادامه دارد. کافی است سحرگاه به نیت زیارت به حرم مطهر رفته و پس از عرض ارادت، سری به مسجد گوهرشاد بزنید تا قاریان را نشسته به احترام ببینید و نوای ملکوتی قرآن را بشنوید که بر بالهای ملائک تا آسمان میرود.
سنتی که از آغاز بود
قرائت قرآن در اماکن مقدس توصیه پسندیدهای است که در مزارات سرزمینهای اسلامی از آغاز اسلام برقرار بوده است. با شکلگیری مشهدالرضا(ع) در قرن سوم هجری و حضور زائران بر گرد مرقد مطهر علی بن موسیالرضا(ع) قرائت قرآن نیز رایج بوده است. به نوشته مؤلف عیون اخبارالرضا(ع)، در قرن چهارم هجری زائران در کنار مرقد امام رضا(ع) قرآن تلاوت میکردند. ابنبابویه با واسطه از ابوعلی محمد بن معاذ و به نقل از ابوعمر و محمد بن عبدالله حاکم نوغان مینویسد: «مسافری از ری که نامهای از بعضی سلاطین حمیر برای نصربن احمد امیر بخارا داشت، به زیارت حرم آمده، شب را در حرم به سر برد و بعد از نماز شروع به خواندن قرآن کرد».
قرآنهای موجود در موزه آستان قدس رضوی با قدمت هزارساله خود شاهدی دیگر بر این ماجرا هستند. قدیمیترین قرآن وقفی به شماره 3004 که به خط کوفی بر پوست آهو نوشته شده، متعلق به ابوالقاسم علی بن ناصرالدوله ابیالحسن محمد بن ابراهیم سیمجور است که به سال 363 وقف شده است. به جز این، دو قرآن دیگر نیز یکی وقف سلطان محمود غزنوی به تاریخ 393 قمری و دیگری مربوط به ابوالبرکات که در رمضان 421 قمری وقف شده است. غیر از تاریخ، نکته دیگری که در وقفنامه این قرآن آمده و از نظر اثبات تلاوت قرآن در این آستان دارای اهمیت است، تصریح به عدم خروج قرآن از حرم است. گفته میشود با گسترش این صحن و سرا و رونق مشهدالرضا(ع) به موازات توجه به خدمات رفاهی برای زائران، در خصوص نیازهای عبادی و زیارتی آنها نیز اندیشه میشده است. اما در این مورد تا قرن نهم هجری سندی در دست نیست و نخستین و قدیمیترین خبر در این خصوص متعلق به برگزاری آیین قرائت قرآن در حرم مطهر به گزارش فضلاالله روزبهان خنجی است که در شرح سفر زیارتی محمد خان شیبانی به مشهد، در وصف مراسم قرائت قرآن حفاظ نوشته است: «...و اشارت علیه سانح شد که حفاظ در بیرون قبه قرائت قرآن نمایند و فرمودند مکروه است در پایین قبر قرآن خوانند و تأکید نمودند که «... باید بعد از این، حفاظ مرقد مقدس رضوی در بیرون قبه تلاوت نمایند؛ به رعایت ادب اقرب است». سپس مولانا حافظ جامی، غزلی ترکی در هشت بیت در منقبت امام رضا(ع) با رخصت همایونی قرائت کرد و آن گاه حدیثی قدسی به اسناد مسلسل، به روایت حضرت رضا(ع) قرائت و ترجمه شد و همگان فیض بردند».
با مرور این شرح به جزئیات مهمی در خصوص مراسم قرائت در حرم مطهر رضوی میرسیم. نخست اینکه مراسمی اینچنین دارای سابقه بوده و در پایین پای حضرت اجرا میشده و پس از این زمان به مکانی دیگری منتقل شدهاست. جز این میتوان درباره تشریفات مراسم نتایجی گرفت، مانند اینکه در پایان تلاوت قرآن، برنامههای دیگری مانند سخنرانی و شعرسرایی برقرار بوده و همچنین شرح احادیث انجام میشده است. اشعار و احادیثی که بعدها منشآت خواجه نصیر طوسی و مدایح دوازده امام جای آن را گرفت.
دارالحفاظ، رواقی برای حفاظ حرم مطهر
دیگر خبری که از قرن نهم میتواند در خصوص سنت تلاوت قرآن در حرم مطهر رضوی ذکر کرد، وجود رواق دارالحفاظ در حرم مطهر است. رواقی که گفته میشود به دست گوهرشاد بیگم در اوایل قرن نهم هجری ساخته شده و نامش را از حفاظ قرآن کریم حرم مطهر دارد. گفته میشود وجود این رواق و نامش نشاندهنده این است که مراسمی اینچنینی در عهد تیموریان و حتی در قرن هشتم نیز مرسوم بوده و به همین دلیل مکانی ویژه برای آن ساخته و تدارک دیدهاند. دیگر شاهد و سند ماجرا نشان مصدری حافظ مسجد جامع گوهرشاد است که سلطان حسین میرزای بایقرا به نام خواجه حافظ حسینعلی (که از حافظان و قاریان بزرگ آن دوره خوراسان بوده) صادر کرده است و به موجب این حکم، او ریاست حفاظ بیتالمغفره و مسجد جامع گوهرشاد را عهدهدار شده است. برای فهم بیشتر از این سنت باید در تاریخ جلوتر بیاییم تا به عهد صفوی برسیم. در این دوره به خاطر وقفنامههایی که عواید آن به این مراسم اختصاص یافته و همچنین اسنادی که درزمینه مواجب حفاظ و شرح هزینه برگزاری مراسم وجود دارد میتوان به اصطلاحات مربوط به این مراسم رسید. اصطلاحاتی مانند صدرالحفاظ، حافظ، سلطان القراء و صدر القراء که به جایگاه و اهمیت حافظان قرآن و این مراسم در عهد صفوی اشاره دارد. گفته میشود حفاظ در عهد صفوی زیر نظر خادمباشی و همچنین سرکشیک که متولی این مراسم بود، خدمت میکردند. براساس این وقفنامهها حفاظ در دو دسته «حفاظ بالاسرمبارک» و «حفاظ حرم مطهر» زیر نظر مسئولان به تلاوت قرآن و ادعیه میپرداختند. شرح این وقفنامهها مفصل است و در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.
آزاده خلیلی